Kategorie naukowe są przyznawane na podstawie wyników ewaluacji jednostek naukowych przeprowadzanej przez Komisję Ewaluacji Nauki. Ostatnia ewaluacja dotyczyła działalności naukowej w latach 2017-2021. Komisja analizowała osiągnięcia w obrębie poszczególnych dyscyplin w ramach następujących kryteriów:

  1. poziom naukowy prowadzonej działalności – artykuły naukowe, monografie, redakcja monografii i autorstwo rozdziałów w monografiach, patenty na wynalazki,
  2. efekty finansowe badań naukowych i prac rozwojowych - wielkość środków pozyskanych na projekty badawcze, komercjalizacja wyników badań, prace naukowe na zlecenie podmiotów spoza sektora szkolnictwa wyższego i nauki,
  3. wpływ działalności naukowo-badawczej na funkcjonowanie społeczeństwa i gospodarki.

Skala ocen:

A+ (poziom wiodący),

A (poziom bardzo dobry),

B oraz B+ (poziom zadowalający z rekomendacją wzmocnienia działalności),

C (poziom niezadowalający).

Kategoria naukowa przyznana danemu podmiotowi warunkuje jego pozycję w systemie nauki i szkolnictwa wyższego. Od niej zależą liczne uprawnienia danej jednostki, m.in. w zakresie nadawania stopni naukowych. Kategoria wpływa także na kwotę środków finansowych przyznawanych jednostkom naukowym z budżetu państwa na utrzymanie potencjału badawczego.